Lấy từ bộ phận chuyển động nhiều nhất của nhuyễn thể hai mảnh vỏ sống dưới đáy biển, “đanh” hà hay cơ trai là món đặc sản có thể chế biến nhiều món ăn ngon như: xào cần tỏi. Ai ưa thích có thể dùng chế biến món gỏi (shashimi) từ đặc sản này.
Trong một lần công tác xã đảo Thanh Lân (huyện đảo Cô Tô) chúng tôi được “tận mục sở thị” cách người dân thu hoạch, chế biến cơ trai, loại đặc sản rất được ưa thích ở vùng biển Quảng Ninh.
Trên bờ biển, một đống lớn như đống đá được vớt lên từ biển. Thoạt nhìn thấy từng gộc ghệch, xù xì. Nhìn kỹ mỗi con to chừng cái bát ăn cơm, có hình dáng giống con hà biển, dạng nhuyễn thể 2 mảnh vỏ… Đáng nói là chúng rất to, gấp vài chục lần con hà biển.
Đây là lần đầu tiên chúng tôi nhìn thấy loại hà biển to vậy. Người dân địa phương gọi đây là hà râu. Nhìn hà râu, thấy chung to, gộc ghệch, xù xì, tưởng như cục đá thối.
Cơ trai hay “đanh” hà chính là tên gọi chung của món ăn được lấy từ hà gai, con bàn mai, hai loài nhuyễn thể mảnh vỏ sống mực nước sâu dưới đáy biển, nơi có dòng chảy mạnh.
Đây là những loại nhuyễn thể có nhiều ở các vùng biển sâu ở khu vực Bái Tử Long, Cô Tô và đảo Thanh Lân… Vì thế, thông thường để bắt được loại nhuyễn thể này ngư dân phải dùng bình khí để lặn xuống đáy biển.
Sau khi được đưa về, người dân dùng chiếc búa để mở miệng hà rồi dùng dao sắc tách ra để lấy “đanh”. “Đanh” chính là bó cơ để đóng – mở miệng (mở vỏ) của con hà râu. Khi được tách ra, nó co lại, ngắn khoảng non/già nửa đốt ngón tay, to gần bằng ngón tay cái.
Đặc sản chế biến được nhiều món ngon
“Đanh” hà hay còn tên gọi khác là cơ trai thực chất là phần cơ thịt giúp cho phần vỏ đóng mở hoặc chuyển động linh hoạt của con trai, hà râu. Vì thế mà nhiều người vẫn gọi vui đây là phần tinh túy, “cơ bắp” rất rắn, chắc mà lại ngọt và thơm ngon.
Thông thường phần cơ, “đanh” có hai loại với màu sắc và kích thước khác nhau. Đó là cơ trai màu trắng ngà và cơ trai màu hồng. “Đanh” màu hồng lấy từ con hà gai, loại nhuyễn thể giống con hàu nhưng có kích thước rất lớn.
“Đanh” màu trắng, có kích thước to hơn được lấy từ con bàn mai. Loại cơ này đắt và có hương vị thơm ngon, mềm hơn.
Thường đanh hà được đánh bắt vào hai thời điểm chính trong năm: Vụ hè (tháng 5, 6 âm lịch) và vụ đông (từ tháng 10 đến tháng Giêng năm sau). Đây là thời điểm các loại nhuyễn thể trên béo, cơ dày và giàu dinh dưỡng nhất.
Đến nay, nhờ áp dụng khoa học kỹ thuật trong việc chế biến, bảo quản đanh hà vừa đảm bảo độ tươi ngon, vừa dễ vận chuyển đi xa. Nếu được bảo quản đúng cách, “đanh” hà có thể bảo quản được vài tháng mà vẫn đảm bảo độ tươi ngon.
“Đanh” hà được chế biến thành rất nhiều món ngon như: Chiên, nấu lá lốt, nhưng đến Cô Tô hay Vân Đồn thì một món ăn chế biến từ “đanh” mà du khách không thể bỏ qua chính là “đanh” xào cần tỏi.
Từng miếng đanh tươi ngon được ôm gọn bởi màu xanh của cần, tỏi cùng màu đỏ của cà chua, chỉ cần nhìn qua đã kích thích vị giác của mỗi du khách.
Theo như anh Nguyễn Thanh Đình, đầu bếp khách sạn Linh Phương (Minh Châu), có kinh nghiệm chế biến món ăn này chia sẻ: Đanh hà hay cơ trai là cái tên quen thuộc mà người dân ở đây vẫn quen gọi cho các sản phẩm cơ của các loại nhuyễn thể lớn.
Trước kia chỉ thưởng thức được món ăn này vào những thời điểm nhất định nhưng hiện nay bất cứ thời điểm nào khi đến đây du khách cũng có thể được thưởng thức. Nguyên liệu vốn đã là đặc sản, khó kiếm, tươi ngon thì chế biến được nhiều món, đặc biệt là xào.
Theo đó, trước hết “đanh” dùng chế biến phải là phần cơ, “đanh” còn tươi, màu sắc hồng hoặc trắng rõ, không bị nhạt màu hay chảy nước.
Về cảm quan, đanh hà hay cơ trai tươi ngon, ngoài màu sắc, có độ rắn, chắc, sờ hoặc ấn vào có độ đàn hồi tốt, chứ không lún, nhũn. “Đanh” hà trước khi đem chế biến được rửa sạch để ráo nước.
Anh Đình cho biết thêm: “Đanh” vốn được chọn kỹ, đã là thực phẩm ngon rồi nên chế biến không quá khó. Trước hết, phi thơm hành, tỏi khô rồi cho đanh vào xào, thêm chút hạt nêm, bột canh cho vừa ăn. Cuối cùng cho cà chua cần, tỏi tây vào xào cho ngấm đều gia vị.
Chế biến món ăn này không khó, nhưng chú ý xào “đanh” hà với cần tỏi trên lửa to, đảo nhanh tay để đanh và nguyên liệu khác hòa quyện với nhau và ngấm đều gia vị.
Món ăn hoàn thành được bày trí gọn gàng trên đĩa, trước khi thưởng thức thêm chút hạt tiêu bắc rắc đều xung quanh. Có thể bỏ thêm rau răm cho món ăn thêm hương, sắc.
Thưởng thức miếng đanh xào thơm ngon, nóng hổi. Vị ngọt cơ trai kết hợp với mùi thơm của cần, tỏi tây thưởng thức thêm vài chén rượu quả trâm thơm nức, khiến thực khách không thể quên.
