by Tín hiệu từ con tàu Nave Andromeda
Sau 9h sáng ngày 25/10/2020, thuyền trưởng của tàu Nave Andromeda đã gửi tín hiệu khẩn cấp. Con tàu chở dầu thô nằm cách bờ biển Đảo Wight 10 km, đủ gần để có thể nhìn thấy từ những bãi biển đầy sỏi cạnh hòn đảo.
Bằng tiếng Anh pha lẫn chút giọng Hy Lạp, thuyền trưởng Antonis Perros nói rằng 7 người trốn theo tàu ở Nigeria đã trốn thoát khỏi cabin nơi họ bị nhốt: “Tôi đã cố gắng giữ cho họ bình tĩnh nhưng tôi cần cơ quan hỗ trợ ngay lập tức”.
Bức tranh về con tàu Nave Andromeda cùng 7 người đàn ông Nigeria. Ảnh: The Guardian.
Lực lượng cảnh sát địa phương trên đất liền, cảnh sát Hampshire, đã bắt đầu phối hợp ứng phó, liên lạc với Cơ quan Hàng hải và Tuần duyên cùng Lực lượng Biên phòng Vương quốc Anh. Một khu vực loại trừ dài 5 km đã được thiết lập xung quanh con tàu.
Vào khoảng giờ ăn trưa, câu chuyện đã vỡ lở trên các phương tiện truyền thông khi đài phát thanh Đảo Wight đưa tin về “một vụ không tặc”. Đến 3h45 chiều, trực thăng tuần duyên đã bay vòng quanh tàu Nave Andromeda. Con tàu đang di chuyển không mục đích, làm dấy lên lo ngại rằng thuyền trưởng đã mất kiểm soát.
Cảnh sát Hampshire nói với các nhà báo rằng, những người trốn theo tàu đã đưa ra “lời đe dọa” đối với phi hành đoàn. Ngoài điều đó ra, không có gì khác được tiết lộ.
“Có rất nhiều tình huống có thể đã xảy ra: phi hành đoàn của con tàu bị ám sát, con tàu bị hư hại theo một cách nào đó hoặc va vào đường bờ biển, hoặc bản thân con tàu được sử dụng như một dạng vũ khí đánh vào bến cảng”, Nghị sĩ đảng Bảo thủ Tobias Ellwood kể lại 18 tháng sau khi vụ việc xảy ra. “Chúng ta đang nói về việc ra quyết định từng phút một”.
Cảnh sát đã yêu cầu sự hỗ trợ của quân đội, và cuối buổi chiều hôm đó, khoảng 7h30 tối, chiến dịch bắt đầu: 16 binh lính tinh nhuệ từ Cơ quan Đặc nhiệm Hải quân (SBS) xông vào tàu chở dầu bằng đường biển và đường không, được hỗ trợ bởi các tay súng bắn tỉa trên không. Hoạt động – mất hơn 10 tiếng đồng hồ để điều phối – đã kết thúc chỉ trong vòng 9 phút.
Trước 8h tối, tàu đã được đảm bảo an toàn, những người trốn theo tàu bị còng tay chờ bắt giữ. Ngay sau đó, tàu Nave Andromeda được đưa về cập bến Southampton. 7 người trốn theo tàu đã bị bắt vì bị nghi ngờ “chiếm giữ hoặc thực hiện quyền điều khiển tàu bằng cách đe dọa hoặc sử dụng vũ lực”.
“Trong bầu trời đen tối và thời tiết ngày một xấu đi, tất cả chúng ta nên biết ơn những nhân viên dũng cảm. Mọi người được an toàn tối nay nhờ những nỗ lực của họ”, Bộ trưởng Quốc phòng Ben Wallace cho biết trong một tuyên bố đưa ra 40 phút sau khi con tàu được bảo đảm an toàn. Bộ trưởng Nội vụ Priti Patel đã cảm ơn cảnh sát và lực lượng vũ trang vì “hành động nhanh chóng và dứt khoát”.
Chuyện gì thực sự đã xảy ra?
Mặc dù vẫn chưa rõ chính xác chuyện gì đã xảy ra trên con tàu – tối hôm đó, các luật sư của công ty sở hữu tàu Nave Andromeda cho biết đây “không phải là một vụ cướp”. Tờ Daily Mail đưa tin rằng “những người trốn theo tàu đã đập vỡ kính trên tàu và đe dọa giết người”. Cựu Đô đốc Hải quân Hoàng gia Anh Chris Parry nói với tờ Good Morning Britain rằng: “Lần tới họ có thể là những kẻ khủng bố”.
Câu chuyện về sứ mệnh anh hùng đánh bại một vụ không tặc ở Kênh dường như đến rất đúng lúc. Vào mùa hè năm 2020, số lượng người di cư qua Kênh đã tăng lên nhanh chóng. Vào tháng 7 và tháng 8, hơn 2.000 người di cư đã cố gắng vượt biên, so với 500 người trong cùng kỳ năm 2019. Các chính trị gia và giới truyền thông đã bắt giữ những cuộc vượt biên này như một bằng chứng cho thấy Anh đã không bảo vệ được biên giới của mình.
Đến tháng 1, tất cả các cáo buộc chống lại những người trốn theo tàu Nave Andromeda đã được bãi bỏ, sau khi Cơ quan truy tố Hoàng gia (CPS) cho biết bằng chứng mới “làm dấy lên nghi ngờ về việc con tàu hay thủy thủ đoàn trên thực tế đang gặp nguy hiểm”. Nhưng điều gì thực sự đã xảy ra trên con tàu? Trong khi câu chuyện được lưu truyền đều là về những tên cướp biển Nigeria lừa đảo, thì đối với thủy thủ đoàn và chính những người trốn theo tàu, đó lại là một chuỗi sự kiện khác nhau.
Trước ngày 6/10/2020, ngày mà Michael phát hiện ra bản thân đang leo xuống một chiếc thuyền đánh cá cách bờ biển Nigeria 16 km và bám vào bánh lái của tàu Nave Andromeda, anh thậm chí chưa bao giờ nổi trên mặt nước.
Khu phức hợp cảng ở Lagos, Nigeria. Ảnh: Reuters.
Là một người đàn ông 26 tuổi ăn nói nhẹ nhàng, Michael có khuôn mặt nghiêm nghị với gò má cao. Trên một bên má có vết sẹo nổi rõ từ khi còn là một thiếu niên ở thành phố Lagos quê hương. Ngay sau đó, vào năm 2015, Michael được lệnh thực hiện một vụ cướp. Khi anh từ chối, các thành viên khác trong băng đảng đã đe dọa sẽ giết anh. Nhận ra bản thân không thể rời khỏi băng nhóm mà không bị trả thù, Michael đã bỏ nhà ra đi. Michael đã dành 5 năm tiếp theo để sống trên đường phố, kiếm những công việc lặt vặt. Vào mùa hè năm 2020, Michael cảm thấy mình không còn lựa chọn nào khác ngoài việc bỏ trốn khỏi đất nước.
Một người đàn ông lớn tuổi gần đây đã đề nghị Michael làm công việc vận chuyển cá, đồng thời có thể giúp anh lẻn vào một tàu chở dầu tại cảng chính của Lagos, một khu phức hợp nhộn nhịp ở phía nam thành phố. Michael không biết mình sẽ lên con tàu nào hoặc nó sẽ hướng đến đâu, chỉ biết rằng nó sẽ đưa anh đi. Vài ngày sau, Michael ngồi với người đàn ông lớn tuổi trên chiếc thuyền đánh cá nhỏ, đưa anh đến tàu Nave Andromeda, neo đậu gần cảng, sẵn sàng lên đường đến Nga. “Biển động dữ dội”, Michael nhớ lại. Michael đã cảm thấy bối rối khi lần đầu nhìn thấy con tàu. Nave Andromeda dài 228 mét, con tàu lớn nhất anh từng thấy.
Khi đến tàu, bạn của Michael đã giúp anh leo lên bánh lái – một tấm thép lớn gắn bên ngoài tàu. Một cột lớn nối với phòng lái bên trong con tàu, và xung quanh cột là kho bánh lái, một khoảng không gian rộng chưa đầy 2 mét. Michael nhảy vào không gian này. Đây là nơi Michael bị mắc kẹt và anh không đơn độc.
Hôm đó, 6 người đàn ông khác cũng đã đến từ những chiếc thuyền nhỏ. Tất cả đều chen chúc vào cổ bánh lái, bám vào trụ trung tâm. Một số người trong số họ tự bảo vệ mình bằng dây thừng. Một trong số họ, một người đàn ông cao lớn, có khuôn mặt hốc hác và mái tóc được búi gọn gàng, tên là John. Giống như Michael, John đang trốn thoát khỏi một băng nhóm. Một người quen đã đề nghị giúp John lên một con tàu ra nước ngoài. John đồng ý và 3 ngày sau, anh đã leo lên bánh lái của tàu Nave Andromeda, “Đó là cách duy nhất sống sót, hoặc tôi sẽ chết”.
Những người trốn theo tàu không chỉ là vấn đề an toàn, đó cũng là một vấn đề tài chính. Hầu hết các nhà chức trách cảng sẽ bắt giữ những người trốn theo tàu và trục xuất họ, và chủ tàu sẽ phải chịu chi phí. Đó là một khoản chi phí lớn và đau đầu.
Trong những năm gần đây, việc tìm kiếm người trốn theo các con tàu đã trở thành thông lệ. Các cảng ở Lagos đang hỗn loạn, một thực tế ảnh hưởng bởi mạng lưới buôn lậu người, những người sẽ đẩy những người trốn theo tàu vào những nơi ẩn nấp nguy hiểm: bên dưới buồng máy, trong hầm hàng hoặc khu vực có dây neo.
Tàu Nave Andromeda được kéo vào Southampton, ngày 26/10/2020. Ảnh: Getty Images.
Nhà ngục trên biển
Kho bánh lái luôn rất ồn ào, giữa tiếng sóng ầm ầm và tiếng đập kim loại của cánh quạt. Nước muối tạt vào da của những kẻ trốn tàu, và khi tàu Nave Andromeda rút khỏi cảng, những người đàn ông lảo đảo từ bên này sang bên kia. Họ cùng nhau chia sẻ chút thức ăn ít ỏi, từ bánh quy, bột sắn đến nước đóng chai.
Họ suy đoán rằng bản thân có thể ở đó trong một hoặc hai ngày. Màn đêm buông xuống. Buổi sáng đã đến. Michael luôn cố gắng không nghĩ đến làn nước biển. Nhưng họ lại không thể nhìn thấy gì ngoài màu xanh thẳm, thật khó để nghĩ về bất cứ điều gì khác. Giấc ngủ là điều quá xa xỉ. “Nếu bạn ngủ thiếp đi, bạn sẽ rơi xuống nước và đó sẽ là dấu chấm hết cho cuộc đời”, John nói. “Xung quanh đều là biển, vì vậy dù có bơi như thế nào thì cũng không một ai có thể sống sót”.
Màn đêm lại buông xuống. Những sợi dây thừng đã tạo nên nhiều vết cắt và vết hằn trên da những người đàn ông, và các cơ của họ bị đau do bám víu trong nhiều giờ. Cơn khát bắt đầu xuất hiện khi nước biển thấm đẫm họ từ mọi phía.
9 ngày đã trôi qua. Vào ngày 15/10, Michael nhìn thấy đất liền. Dần dần, các tòa nhà xuất hiện. Tàu Nave Andromeda đã đến cảng Las Palmas, nằm trên đảo Gran Canaria của Tây Ban Nha, nơi tàu dự kiến dừng lại để bổ sung lương thực và nhiên liệu.
Những người trốn theo tàu đã nhìn thấy một chiếc tàu kéo nhỏ ra khỏi cảng. Đây là cơ hội của họ. Họ dần chui ra khỏi cái hốc nhỏ nơi ẩn náu và đi lên mép trên của bánh lái. Họ hét lên và vẫy tay, cố gắng dồn chút sức lực cuối cùng đập vào thành tàu, tuyệt vọng để gây sự chú ý và nhờ đưa vào đất liền. Một người nào đó trên tàu kéo đã phát hiện ra họ và điện đài cho thuyền trưởng của tàu Nave Andromeda. Con tàu đã dừng lại.
Ngay sau đó, hai chiếc thuyền cứu hộ đã tăng tốc từ cảng đến bánh lái của Nave Andromeda. Những người trốn theo tàu leo lên khỏi bánh lái và lên hai chiếc thuyền nhỏ. Michael nói: “Tôi không biết chuyện gì sẽ xảy ra và đã rất sợ hãi”. Nhưng thay vì vào cảng, họ bị dẫn lên boong tàu Nave Andromeda. Bảy người đàn ông trốn theo tàu bây giờ thuộc trách nhiệm của thuyền trưởng.
Ngay khi nghe tin rằng có những người trốn theo tàu, chính quyền cảng đã từ chối cho phép tàu Nave Andromeda cập cảng và phải neo đậu ngoài khơi. Quyết định của chính quyền cảng Gran Canaria lẽ ra không có gì đáng ngạc nhiên: chưa đầy hai tuần trước đó, vào ngày 6/10, một sự cố gần như giống hệt đã xảy ra tại cùng một cảng.
Champion Pula, một tàu chở dầu khác, đã rời Lagos 10 ngày trước đó. Khi đến Las Palmas, 4 người trốn theo tàu đã được phát hiện trong khoang phía trên bánh lái. Sự việc sau đó đã kết thúc tương đối nhanh chóng. Vào năm 2018, năm gần đây nhất mà số liệu thống kê có sẵn, đã ghi nhận 90 sự kiện trốn theo tàu trên toàn thế giới với khoảng 230 người.
Một nhóm đưa tin về vụ tàu Nave Andromeda ở Southampton, ngày 26/10/2020. Ảnh: PA.
Tàu Nave Andromeda thuộc sở hữu của công ty Hy Lạp Navios Tankers Management. Thuyền trưởng và 6 sĩ quan cấp cao khác đều là người Hy Lạp, trong khi phần còn lại của thủy thủ đoàn 22 người gần như hoàn toàn là người Philippines. Không có nhiều giao tiếp giữa hai nhóm thành viên, mặc dù họ giao tiếp với nhau bằng tiếng Anh.
Trong những ngày dài bên trong cabin, những người đàn ông Nigeria đã nói chuyện theo cách mà họ không thể làm được khi sinh tồn bên trong buồng lái chói tai. Họ đã kể chi tiết về việc đã rời Nigeria như thế nào. Nhưng thường xuyên hơn, họ lo lắng nói về tương lai. John nói: “Hầu hết chúng tôi đều cảm thấy buồn nôn và chán nản khi bị nhốt. Michael đang đau buồn – và nỗi sợ nước của anh ấy càng trầm trọng hơn sau cuộc hành trình đau thương. Khi tôi ở biển lớn, tôi không thể nhìn thấy đất liền. Hãy cho tôi nhìn thấy vùng đất nơi tôi có thể duỗi thẳng chân và biết rằng tôi tự do”.
Vào ngày 20/10, tàu Nave Andromeda đến cảng Saint Nazaire ở Pháp. Sau khi bị Pháp từ chối, Nave Andromeda đã trôi dạt trong vài ngày trong khi các sĩ quan cấp cao và Navios, công ty vận chuyển, cố gắng tìm ra những gì cần làm. Bữa ăn của những người trốn theo tàu đã giảm từ ba bữa một ngày xuống còn hai bữa.
Con tàu đã ở cảng Southampton trong vài ngày. Không ai được phép lên hoặc xuống tàu vì cảnh sát đang coi đây như một hiện trường vụ án. Và sau một vài ngày ở Southampton, tàu Nave Andromeda lên đường đến Antwerp và sau đó tiếp tục hành trình dự kiến đến Nga.
Michael nhấn mạnh: “Nhưng chúng tôi không phải là những tên cướp biển. Chúng tôi đến chỉ để sinh tồn. Những gì còn lại chỉ là 7 người đàn ông, cô độc trên giường, chờ đợi”.
